BELLEKLER
Genel olarak bellekler, elektronik bilgi depolama üniteleridir. Kullandığımız elektronik cihazlar üzerinde bellekler yer almaktadır. Başta bilgisayarlar olmak üzere cep telefonları, el bilgisayarları, hesap makineleri, oyun konsolları, araba radyoları, video cihazları ve televizyonlarda da bellekler kullanılmaktadır.
Bilgisayarlarda kullanılan bellekler, işlemcinin istediği bilgi, komutları maksimum hızda işlemciye ulaştıran ve üzerindeki bilgileri geçici olarak tutan depolama birimleridir. İşlemciler her türlü bilgiyi ve komutu bellek üzerinden alır. Bilgisayarın açılışından kapanışına kadar sağlıklı bir şekilde çalışmak zorunda olan en önemli bilgisayar bileşenlerinden biri bellektir.
Belleğin Yapısı
Mikroişlemcilere benzer olarak hafıza çipleri de milyonlarca transistör ve kapasitörden oluşan entegre devrelerdir. Genel olarak bilgisayar hafızalarında bir transistör ve bir kapasitör, bir hafıza hücresini oluşturur ve tek bir bit bilgiyi temsil eder. Kapasitör bir bit’lik bilgiyi (0 veya 1) tutar, transistör ise bir anahtar görevi görerek bilginin okunmasını veya değiştirilmesini kontrol eder. Bellek miktarı 8MB olan bir yongada 64 milyon tansistör, 64 milyon kapasitör ve bunları birbirine bağlıyan yollar bulunur.
Her hafıza hücresinde 1 bit’lik veri saklanır. Bu 1 bit’lik veri, hafıza hücresinde elektriksel bir yük olarak depolanmaktadır. Bulunduğu konumun satır ve sütun olarak belirtilmesi hâlinde veriye anında ulaşılması mümkündür. Bellek modüllerinde 256Kx16 yazılması 256000 sütunun ve 16 tane satırın olduğunu gösterir
Belleğin Görevi
Teknik olarak bellek, herhangi bir şekilde elektriksel verinin depolanması işlemidir. Günümüzde hızlı ve geçici depolama anlamında kullanılmaktadır. Görevi, işlemcinin verileri işlemesi sırasında gerekli olan verileri geçici veya kalıcı olarak saklamaktır. Bellekler işlemciye yaklaştıkça kapasiteler küçülür,hızları ve fiyatları artar,işlemciden uzaklaştıkça kapasiteler artarken hızları ve fiyatları düşer.
Veriler ister sabit bir depolama kaynağından ister herhangi bir giriş kaynağından gelsin, öncelikle RAM (Random Access Memory) belleğe gider. Bu aşamadan sonra işlemci, kendisi için gerekli olan küçük veri parçalarını tampon bellekte (Cache) saklar. İşlemci içerisinde bulunan kaydediciler, tampon bellekteki verileri alır ve işlemcinin işlemlerini gerçekleştirir
Çalışma Biçimine Göre Bellek Çeşitleri
Günlük kullanımda RAM , hafıza ve bellek kelimeleri çoğunlukla aynı kavramı ifade etmektedir. Hangi kavramı kullandığınız çok önemli olmayabilir ancak doğru sınıflandırmayı bilmeniz önemlidir.
Bilgisayarın ana hafızası olan RAM’ın, sadece bir hafıza türü olduğu unutulmamalıdır. RAM’ın yanı sıra bilgisayar bünyesinde daha birçok hafıza birimi vardır. CMOS, ROM, EPROM, flash gibi kavramların hepsi birer hafıza türüdür.
1. RAM (Random Access Memory - Rastgele Erişimli Bellekler)
RAM, işlemci tarafından işletim sisteminin, çalışan uygulama programlarının ve kullanılan verinin hızlı bir biçimde erişebildiği yerdir.Bilgisayarlardaki CD-ROM, disket sürücü veya sabit disk gibi depolama birimlerinden daha hızlıdır. Bilgisayar çalıştığı sürece RAM faaliyetini devam ettirir; bilgisayar kapandığı zaman, RAM'da bulunan veriler silinir.
RAM'a “Random Access” yani rastgele erişimli denir. RAM’lar birbirinden tamamen bağımsız hücrelerden oluşur. Bu hücrelerin her birinin kendine ait sayısal bir adresi vardır. Her hücrenin çift yönlü bir çıkışı vardır. Bu çıkış veri yolunda (Data Bus) mikroişlemciye bağlıdır. Bu adresleme yöntemiyle RAM’daki herhangi bir bellek hücresine istenildiği anda, diğerlerinden tamamen bağımsız olarak erişilebilir. İşte rastgele erişimli bellek adı da buradan gelmektedir. RAM’da istenen kayda ya da hücreye anında erişilebilir.
Genel olarak bellekler, elektronik bilgi depolama üniteleridir. Kullandığımız elektronik cihazlar üzerinde bellekler yer almaktadır. Başta bilgisayarlar olmak üzere cep telefonları, el bilgisayarları, hesap makineleri, oyun konsolları, araba radyoları, video cihazları ve televizyonlarda da bellekler kullanılmaktadır.
Bilgisayarlarda kullanılan bellekler, işlemcinin istediği bilgi, komutları maksimum hızda işlemciye ulaştıran ve üzerindeki bilgileri geçici olarak tutan depolama birimleridir. İşlemciler her türlü bilgiyi ve komutu bellek üzerinden alır. Bilgisayarın açılışından kapanışına kadar sağlıklı bir şekilde çalışmak zorunda olan en önemli bilgisayar bileşenlerinden biri bellektir.
Belleğin Yapısı
Mikroişlemcilere benzer olarak hafıza çipleri de milyonlarca transistör ve kapasitörden oluşan entegre devrelerdir. Genel olarak bilgisayar hafızalarında bir transistör ve bir kapasitör, bir hafıza hücresini oluşturur ve tek bir bit bilgiyi temsil eder. Kapasitör bir bit’lik bilgiyi (0 veya 1) tutar, transistör ise bir anahtar görevi görerek bilginin okunmasını veya değiştirilmesini kontrol eder. Bellek miktarı 8MB olan bir yongada 64 milyon tansistör, 64 milyon kapasitör ve bunları birbirine bağlıyan yollar bulunur.
Her hafıza hücresinde 1 bit’lik veri saklanır. Bu 1 bit’lik veri, hafıza hücresinde elektriksel bir yük olarak depolanmaktadır. Bulunduğu konumun satır ve sütun olarak belirtilmesi hâlinde veriye anında ulaşılması mümkündür. Bellek modüllerinde 256Kx16 yazılması 256000 sütunun ve 16 tane satırın olduğunu gösterir
Belleğin Görevi
Teknik olarak bellek, herhangi bir şekilde elektriksel verinin depolanması işlemidir. Günümüzde hızlı ve geçici depolama anlamında kullanılmaktadır. Görevi, işlemcinin verileri işlemesi sırasında gerekli olan verileri geçici veya kalıcı olarak saklamaktır. Bellekler işlemciye yaklaştıkça kapasiteler küçülür,hızları ve fiyatları artar,işlemciden uzaklaştıkça kapasiteler artarken hızları ve fiyatları düşer.
Veriler ister sabit bir depolama kaynağından ister herhangi bir giriş kaynağından gelsin, öncelikle RAM (Random Access Memory) belleğe gider. Bu aşamadan sonra işlemci, kendisi için gerekli olan küçük veri parçalarını tampon bellekte (Cache) saklar. İşlemci içerisinde bulunan kaydediciler, tampon bellekteki verileri alır ve işlemcinin işlemlerini gerçekleştirir
Çalışma Biçimine Göre Bellek Çeşitleri
Günlük kullanımda RAM , hafıza ve bellek kelimeleri çoğunlukla aynı kavramı ifade etmektedir. Hangi kavramı kullandığınız çok önemli olmayabilir ancak doğru sınıflandırmayı bilmeniz önemlidir.
Bilgisayarın ana hafızası olan RAM’ın, sadece bir hafıza türü olduğu unutulmamalıdır. RAM’ın yanı sıra bilgisayar bünyesinde daha birçok hafıza birimi vardır. CMOS, ROM, EPROM, flash gibi kavramların hepsi birer hafıza türüdür.
1. RAM (Random Access Memory - Rastgele Erişimli Bellekler)
RAM, işlemci tarafından işletim sisteminin, çalışan uygulama programlarının ve kullanılan verinin hızlı bir biçimde erişebildiği yerdir.Bilgisayarlardaki CD-ROM, disket sürücü veya sabit disk gibi depolama birimlerinden daha hızlıdır. Bilgisayar çalıştığı sürece RAM faaliyetini devam ettirir; bilgisayar kapandığı zaman, RAM'da bulunan veriler silinir.
RAM'a “Random Access” yani rastgele erişimli denir. RAM’lar birbirinden tamamen bağımsız hücrelerden oluşur. Bu hücrelerin her birinin kendine ait sayısal bir adresi vardır. Her hücrenin çift yönlü bir çıkışı vardır. Bu çıkış veri yolunda (Data Bus) mikroişlemciye bağlıdır. Bu adresleme yöntemiyle RAM’daki herhangi bir bellek hücresine istenildiği anda, diğerlerinden tamamen bağımsız olarak erişilebilir. İşte rastgele erişimli bellek adı da buradan gelmektedir. RAM’da istenen kayda ya da hücreye anında erişilebilir.
Bellek sığası (kapasitesi) byte cinsinden belleğin kapasitesini verir. RAM modülleri byte cinsinden ifade edilir. 256 MB, 512 MB, 1 GB, 2GB, 4GB modüller hâlinde satılır.
Byte, bellek ölçü birimidir, 8 bit’ten oluşur. Bit ise “1” veya “0” sayısal veri bilgisini saklayan en küçük hafıza birimidir.
RAM Yongaları:
Üretim teknolojisindeki gelişmelere bağlı olarak RAM çipleri veya yongaları zamanla değişmiştir. Günümüzde üretilen yongalar ise bacakları altta olacak şekilde CSP (Chip Scale Package) yapıdadır. Dikkat ederseniz yonganın çevresinde bağlantı bacakları bulunmamaktadır. Görsel olarak bellek yongaları, genelde küçük yeşil bir PCB (Chip Scale Package) yüzeye dizilmiş, ufak siyah modüller hâlindedir.
SPD (Serial Presence Detect) yongası, RAM bellek üzerinde bulunan bir yongadır. RAM’a ait; erişim zamanı, üretici firma, üretim tarihi, seri numarası, calışma hızı ve bellek gecikmeleri gibi bilgileri bulundurur. CPU-Z gibi yazılımlar ile bu bilgilere ulaşılır. Bağlantı pin sayısı, çentik yapıları sayesinde, hangi DRAM yongalarının takılı olduğu belirlenmektedir.
Erişim zamanı, işlemcinin bellekten veriyi okuması için gerekli olan nanosaniye değerindeki zaman miktarıdır. Erişim zamanı bellek gecikmelerini belirler. CL ile ifade edilen bellek gecikmeleri, düşük gecikme değerlerine göre CL2, CL5, CL9 gibi isimlendirilir.
Hafıza büyüklük ölçülerini tekrar hatırlayacak olursak:
1 Bayt (B) = 8 Bit
1 Kilobayt (KB) = 1024 Bayt
1 Megabayt (MB) = 1024 KB = 1,048,576 Bayt
1 Gigabayt (GB) = 1024 MB = 1,073,741,824 Bayt
1 Terabayt (TB) = 1024 GB = 1,099,511,627,776 Bayt
2. ROM(Read Only Memory - Sadece Okunabilir Bellekler)
Standart ROM üzerindeki bilgiler hiçbir şekilde değiştirilemez veya silinemez. ROM belleğe bilgi kalıcı olarak yerleştirilmiştir ve bellek içeriği kesinlikle değiştirilemez. Bilgisayarınızı kapatsanız bile üzerindeki bilgiler gitmeyecektir. BIOS gibi bilgisayarınız için önemli bilgilerin tutulduğu bir yapıda, özel yöntemlerle silinebilen ROM çeşidi kullanılır.
ROM, sadece okunabilir bellekler için kullanılan genel bir ifadedir ve ROM bellekteki bilgiler, RAM bellektekilerin aksine kalıcıdır. İlk üretilen ROM sadece okunabilir özelliktedir. Daha sonra üretilen ROM çeşitleri üzerinde elektriksel yöntemlerle değişiklik yapılabilmektedir. Bu tipteki hafıza birimleri elektrik kesildiğinde dahi bilgilerin saklanması gerektiği durumlarda kullanılmaktadır. Genel olarak üç gruba ayrılır.
1. PROM: ( Programable Read Only Memory-Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek )
2. EPROM: ( Erasable Programmable Read Only Memory – Silinebilir Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek )
3. EEPROM: ( Electrically Erasable Read Only Memory - Elektiksel Olarak Silinebilen Programlanabilen Yalnızca Okunur Bellek )
Modül Yapısına Göre RAM Bellek Çeşitleri
Ana kartlarımızdaki bellek soketlerine yerleştirdiğimiz baskı devrelerini, ana karta bağlandıkları veri yolunun genişliğine göre DIMM (Dual Inline Memory Module) ve SIMM (Single Inline Memory Module) gibi kısaltmalarla adlandırıyoruz. Bugünlerde en popüler olanı, üzerinde genellikle bant genişliği yüksek ve dolayısıyla daha geniş veri yoluna ihtiyaç duyan DDR bellek yongalarını barındıran DIMM'lerdir. Dizüstü bilgisayarlarda kullanılan DIMM'ler fazla yer kaplamamaları için küçük üretilmiştir. Bu yüzden SO-DIMM (Small Outline Dual Inline Memory Module) yani küçük izdüşümlü RAM adını almıştır.
Byte, bellek ölçü birimidir, 8 bit’ten oluşur. Bit ise “1” veya “0” sayısal veri bilgisini saklayan en küçük hafıza birimidir.
RAM Yongaları:
Üretim teknolojisindeki gelişmelere bağlı olarak RAM çipleri veya yongaları zamanla değişmiştir. Günümüzde üretilen yongalar ise bacakları altta olacak şekilde CSP (Chip Scale Package) yapıdadır. Dikkat ederseniz yonganın çevresinde bağlantı bacakları bulunmamaktadır. Görsel olarak bellek yongaları, genelde küçük yeşil bir PCB (Chip Scale Package) yüzeye dizilmiş, ufak siyah modüller hâlindedir.
SPD (Serial Presence Detect) yongası, RAM bellek üzerinde bulunan bir yongadır. RAM’a ait; erişim zamanı, üretici firma, üretim tarihi, seri numarası, calışma hızı ve bellek gecikmeleri gibi bilgileri bulundurur. CPU-Z gibi yazılımlar ile bu bilgilere ulaşılır. Bağlantı pin sayısı, çentik yapıları sayesinde, hangi DRAM yongalarının takılı olduğu belirlenmektedir.
Erişim zamanı, işlemcinin bellekten veriyi okuması için gerekli olan nanosaniye değerindeki zaman miktarıdır. Erişim zamanı bellek gecikmelerini belirler. CL ile ifade edilen bellek gecikmeleri, düşük gecikme değerlerine göre CL2, CL5, CL9 gibi isimlendirilir.
Hafıza büyüklük ölçülerini tekrar hatırlayacak olursak:
1 Bayt (B) = 8 Bit
1 Kilobayt (KB) = 1024 Bayt
1 Megabayt (MB) = 1024 KB = 1,048,576 Bayt
1 Gigabayt (GB) = 1024 MB = 1,073,741,824 Bayt
1 Terabayt (TB) = 1024 GB = 1,099,511,627,776 Bayt
2. ROM(Read Only Memory - Sadece Okunabilir Bellekler)
Standart ROM üzerindeki bilgiler hiçbir şekilde değiştirilemez veya silinemez. ROM belleğe bilgi kalıcı olarak yerleştirilmiştir ve bellek içeriği kesinlikle değiştirilemez. Bilgisayarınızı kapatsanız bile üzerindeki bilgiler gitmeyecektir. BIOS gibi bilgisayarınız için önemli bilgilerin tutulduğu bir yapıda, özel yöntemlerle silinebilen ROM çeşidi kullanılır.
ROM, sadece okunabilir bellekler için kullanılan genel bir ifadedir ve ROM bellekteki bilgiler, RAM bellektekilerin aksine kalıcıdır. İlk üretilen ROM sadece okunabilir özelliktedir. Daha sonra üretilen ROM çeşitleri üzerinde elektriksel yöntemlerle değişiklik yapılabilmektedir. Bu tipteki hafıza birimleri elektrik kesildiğinde dahi bilgilerin saklanması gerektiği durumlarda kullanılmaktadır. Genel olarak üç gruba ayrılır.
1. PROM: ( Programable Read Only Memory-Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek )
2. EPROM: ( Erasable Programmable Read Only Memory – Silinebilir Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek )
3. EEPROM: ( Electrically Erasable Read Only Memory - Elektiksel Olarak Silinebilen Programlanabilen Yalnızca Okunur Bellek )
Modül Yapısına Göre RAM Bellek Çeşitleri
Ana kartlarımızdaki bellek soketlerine yerleştirdiğimiz baskı devrelerini, ana karta bağlandıkları veri yolunun genişliğine göre DIMM (Dual Inline Memory Module) ve SIMM (Single Inline Memory Module) gibi kısaltmalarla adlandırıyoruz. Bugünlerde en popüler olanı, üzerinde genellikle bant genişliği yüksek ve dolayısıyla daha geniş veri yoluna ihtiyaç duyan DDR bellek yongalarını barındıran DIMM'lerdir. Dizüstü bilgisayarlarda kullanılan DIMM'ler fazla yer kaplamamaları için küçük üretilmiştir. Bu yüzden SO-DIMM (Small Outline Dual Inline Memory Module) yani küçük izdüşümlü RAM adını almıştır.